หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต หรือ พระอาจารย์มั่น ภูริทัตตเถระ เป็นพระสงฆ์ฝ่ายวิปัสสนาธุระในพระพุทธศาสนา ผู้ได้รับการยกย่องว่าเป็น "บูรพาจารย์แห่งพระกรรมฐาน" และเป็นผู้ให้กำเนิด "พระป่า" สายกรรมฐานในประเทศไทย ท่านได้ปฏิบัติตนตามแนวทางคำสอนของพระพุทธเจ้าอย่างเคร่งครัดและยึดถือธุดงควัตรอย่างงดงาม จนได้รับการยกย่องว่าเป็นพระผู้เลิศทางธุดงควัตร ท่านวางแนวทางในการปฏิบัติสมถะและวิปัสสนาตามหลักธรรมคำสอนขององค์สมเด็จพระสัมมาสัมพุทธเจ้าให้แก่พระสงฆ์และฆราวาสอย่างกว้างขวาง จนมีพระสงฆ์และฆราวาสจำนวนมากเป็นศิษยานุศิษย์
ชาติกำเนิดและปฐมวัย:
นามเดิม: มั่น แก่นแก้ว
เกิด: วันพฤหัสบดีที่ 20 มกราคม พ.ศ. 2413 (นับแบบใหม่) ตรงกับวันพฤหัสบดี แรม 4 ค่ำ เดือน 2 ปีมะเส็ง
สถานที่เกิด: บ้านคำบง ตำบลสงยาง อำเภอโขงเจียม (ปัจจุบันคืออำเภอศรีเมืองใหม่) จังหวัดอุบลราชธานี
บิดา-มารดา: นายคำด้วง แก่นแก้ว และ นางจันทร์ แก่นแก้ว
การบรรพชาและอุปสมบท:
บวชเป็นสามเณรเมื่ออายุ 15 ปี ณ วัดบ้านคำบง (ปัจจุบันคือวัดศรีบุญเรือง)
ต่อมาได้ลาสิกขาเพื่อช่วยงานทางบ้าน
เมื่ออายุ 23 ปี ได้อุปสมบทเป็นพระภิกษุ ณ วัดศรีทอง (ปัจจุบันคือวัดศรีอุบลรัตนาราม) จังหวัดอุบลราชธานี โดยมีพระอริยกวี (อ่อน ธมฺมรกฺขิโต) เป็นพระอุปัชฌาย์ และพระครูสีทา ชยเสโน เป็นพระกรรมวาจาจารย์ และพระครูประจักษ์อุบลคุณ (สุ่ย) เป็นพระอนุสาวนาจารย์ ได้รับฉายาว่า "ภูริทัตโต"
ปฏิปทาและธุดงควัตร:
หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต ได้ใช้ชีวิตส่วนใหญ่อยู่ตามป่าตามเขาเพื่อบำเพ็ญเพียรภาวนา ธุดงค์จาริกไปในสถานที่ต่างๆ ทั่วภาคตะวันออกเฉียงเหนือ ท่านยึดมั่นในธุดงควัตรอย่างเคร่งครัด ไม่ติดถิ่นที่อยู่อาศัย และมักจะออกธุดงค์ไปโดยลำพัง ท่านได้อบรมสั่งสอนลูกศิษย์ทั้งพระสงฆ์และฆราวาสเป็นจำนวนมาก ซึ่งหลายท่านก็เป็นพระเถระที่สำคัญในสายกรรมฐานต่อมา อาทิ หลวงปู่ฝั้น อาจาโร, หลวงปู่ขาว อนาลโย, หลวงปู่แหวน สุจิณโณ, หลวงปู่เทสก์ เทสรังสี, หลวงปู่ชอบ ฐานสโม, หลวงปู่ตื้อ อจลธมฺโม และหลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน เป็นต้น
ช่วงบั้นปลายชีวิตและมรณภาพ:
ในช่วง 5 ปีสุดท้ายของชีวิต ท่านได้พำนักเป็นหลักแหล่ง ณ วัดป่าหนองผือนาใน อำเภอพรรณานิคม จังหวัดสกลนคร ซึ่งเป็นช่วงที่ท่านได้สั่งสอนอบรมศิษยานุศิษย์เป็นจำนวนมาก
หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต อาพาธหนักในเดือนพฤศจิกายน พ.ศ. 2492 และได้มรณภาพเมื่อวันที่ 11 พฤศจิกายน พ.ศ. 2492 ณ วัดป่าสุทธาวาส จังหวัดสกลนคร สิริรวมอายุ 79 ปี 56 พรรษา
หลังจากท่านมรณภาพแล้ว ได้มีการจัดงานประชุมเพลิงสรีระสังขารของท่าน ณ วัดป่าสุทธาวาส เมื่อวันที่ 30 มกราคม พ.ศ. 2493 ปัจจุบันภายในวัดป่าสุทธาวาส มีพิพิธภัณฑ์อัฐบริขารพระอาจารย์มั่น ภูริทัตโต เพื่อจัดแสดงเครื่องอัฐบริขารและรูปหล่อของท่าน ให้ประชาชนทั่วไปได้กราบสักการะและรำลึกถึงปฏิปทาของท่าน ในปี พ.ศ. 2562 องค์การยูเนสโก (UNESCO) ได้ประกาศยกย่อง "หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต" เป็นบุคคลสำคัญของโลก สาขาสันติภาพ เนื่องในวาระครบรอบ 150 ปี ชาตกาลของท่าน.
🕯 หลักธรรมคำสอน
หลวงปู่มั่นเน้นการปฏิบัติธรรมด้วยความเพียร ไม่ติดโลกียวิสัย คำสอนของท่านมีลักษณะลึกซึ้ง เข้มข้นในหลักสติปัฏฐาน และเป็นแรงบันดาลใจให้เกิดพระสายปฏิบัติจำนวนมากในเมืองไทย
🧘♂️ การออกธุดงค์ – ผู้บุกเบิกสายพระป่า
เป็นผู้นำการปฏิบัติวิปัสสนากรรมฐานสายพระป่า
เดินธุดงค์ไปทั่วภาคอีสาน ภาคเหนือ และบางส่วนของลาว
เน้นสติ สมาธิ และความเรียบง่ายตามแนวพระวินัยเคร่งครัด
มีลูกศิษย์มากมาย เช่น:
หลวงปู่ฝั้น อาจาโร
พระอาจารย์เทสก์ เทสรังสี
หลวงตามหาบัว ญาณสัมปันโน
พระอาจารย์ฟั่น อาจาโร ฯลฯ
📚 แหล่งเรียนรู้เพิ่มเติม:
พิพิธภัณฑ์หลวงปู่มั่น ภูริทัตโต วัดป่าสุทธาวาส
หนังสือ “ประวัติหลวงปู่มั่น” โดยพระอาจารย์มหาบัว ญาณสัมปันโน
คำสอนในรูปแบบ MP3 / YouTube / หนังสือธรรมะ