พระบูชาพระเครื่องซึ่งพบที่จังหวัดกำแพงเพร ไม่ว่จะเป็นของพระบูชาพระเครื่องของกรุวัดพระบรมธาตุ อันเป็นกรุสำคัญของพระกรุทุ่งเศรษฐี หรือจากกรุอื่นๆ ในบริวณทุ่งฯ หรือแม้แต่กระทั่งกรุฝังเมืองกำแพงเพชรปัจจุบันนี้ก็ตาม ในจำนวนพระเครื่องเหล่านั้นทั้งหมด ศิลปะที่ปรากฎส่วนใหญ่จะแสดงออกตามจินตนาการของช่างสุโขทัย ซึ่งจะมีทั้งศิลปะสุโขทัยยุคตัน ยุคกลางและยุคปลาย (โดยเฉพาะศิลปะสุโขทัยแบบกำแพงเพชรมากที่สุด) นอกจากนั้นพระอีกส่วนหนึ่งที่เราจะเห็นว่า ศิลปะ จะมีส่วนสัมพันธ์กันถึง ๔ สมัย เช่น พระเครื่องบางองค์เป็นแบบสุโขทัย แต่รับเอาอิทธิพลของศิลปะเชียงแสนผสมเข้าไว้และบางองค์ก็รับอิทธิพลของศิลปะอู่ทองสัมพันธ์ร่วมไว้อย่างอลังการ ลพบุรีก็ยังเข้ามามีอำนาจอยู่ในพระเครื่องเมืองนี้อยู่ด้วยเช่นกัน
ก็ด้วยเหตุนี้เอง จากการพบกรุพระในลานทุ่งเศรษฐีนั้นบางครั้งกลับมีผู้ดพระบูชาพระเครื่องศิลปะแบบอยุธยายุคตันก็มี นั่นย่อมแสดงให้รู้ว่ สมัยราชวงศ์พระร่วงได้เสื่อมลงไปแล้ว ศิลปะย่อมสืบสมัยต่อมาโดยไม่สิ้นสุด เมื่อสมัยอยุธยารุ่งโรจน์ ศิลปะของสมัยนั้นย่อมเข้ามามีอิทธิพลแทนที่ในระยะต่อมา
ดังนั้นผู้ศึกษาพระบูชาพระเครื่องที่ชาญฉลาด มักจะสังเกตศิลปะที่กี่ยวโยงกัน ซึ่งจะสามารถบอกให้รู้ถึงอายุของพระได้หรือสังเกตเนื้อ ก็จะบอกให้รู้ถึงความเก่-ไหม่ และถ้าทราบประวัติศาสตร์ไว้บ้างก็จะเป็นส่วนหนึ่งให้เราได้รู้ว่าพระทุ่งเศรษฐีนี้ มิใช่จะมีแต่พระศิลปะแบบสุโขทัยเสมอไป
เพราะจากคำว่า กำแพงเพชร (หมายถึง ปราการที่แข็งแกร่ง) รู้จักกันดีอยู่ในสมัยอยุธยา ส่วนนครชุมนั้น อยู่ในสมัยสุโขทัยและชากังราว ต่างก็เข้าใจกันว่า อาจเป็นระยะหนึ่งที่อยู่ในความปกครองของขอม ดังนั้นจึงเป็นของแน่เหลือเกินที่อาจมีผู้ดพระเครื่องศิลปะแบบลพบุรี จากลานทุ่งเศรษฐีนี้ไว้บ้างก็ได้
เราสามารถจำแนกพระเครื่องของจังหวัดกำแพงเพชรออกตามแหล่งที่พบได้ดังนี้
ค. พระที่พบบริเวณลานทุ่งเศรษฐี เช่น พระซุ้มกอ พระลีลาเม็ดขนุน ลีลาพลูจีบ พระกลีบจำปาเม็ดมะลื่น นางกลีบบัว นางกำแพง อู่ทอง ฯลฯ เป็นตัน
๒, พระเครื่องที่พบจากกรุวัดพระบรมธาตุ เช่น พระซุ้มกอตงๆ พระเชยคางข้างม็ด เม็ดมะลื่นนางกลีบบัว นางกำแพง ๆลฯ เป็นตัน
๓. พระเครื่องกรุวัดพิกุล เช่น พระกำแพงเขย่ง พระกำแพงกลีบบัว พระเปิดโลก พระซุ้มกอเม็ดขนุน เม็ดมะลื่น นางกำแพงพิมพ์ลึก พิมพ์ตื้น
๔. พระเครื่องกรุวัดฤษี พบพระเช่นเดียวกับกรอื่นๆ
๕. พระเครื่องกรนาตาดำ พบพระหลายประเภทเช่นเดียวกับลานทุ่งเศรษฐี
๖. พระเครื่องกรอื่นๆ ก็มีพบพระเครื่องสกุลกำแพงเพชรโดยทั่วไป แต่ปริมาณไม่มากเท่ากรุหลักๆ
ที่กล่าวมา
พระเครื่องที่พบในจังหวัดกำแพงเพชร จะมีให้พบเห็นหลายลักษณะ หลายพิมพ์ อยู่ทั่วไปตามกรุต่างๆ ที่กล่าวมาไม่มีการพบเป็นการเฉพาะเจาะจงฉพาะประเภทในแต่ละกรุ ตั้งนั้นความแตกต่างของธรรมชาติพระจึงเกิดขึ้นในพระพิมพ์เดียวกัน
พระเครื่องสกุลกำแพงพชร นับเป็นมรดกล้ำคำของแผ่นดินที่ครบถ้วนคุณค่าที่ขาวไทยทุกคนแม้มีผู้นิยมสะสมพระเครื่องควรให้ความสำคัญ รู้ถึงคุณค่า หวงแหน รักษา และผยแพร่ความรู้ให้เป็นที่ประจักษ์สู่สังคมโดยรวมของประเทศทย แผ่ขยายผลักดันสู่สากลนิยมยอมรับทั่วไป
โปรดติดตามตอน3 สุดยอดพระกรุเมืองกำแพงเพชร นะ่ครับ